MỘT BÀI THƠ TRỮ TÌNH CỦA VUA TỰ ĐỨC

                  MỘT BÀI THƠ TRỮ TÌNH CỦA VUA TỰ ĐỨC

                                                   ******    

Tự Đức là một nhà vua có tiếng về văn thơ, ông có năng khiếu xuất khẩu thành thơ. Ông đã sáng tác rất nhiều bài thơ chữ Hán, chữ Nôm với nhiều thể loại và chủ đề khác nhau. Có nhiều bài thơ trữ tình sâu sắc. Trong đó có bài: 

             “KHÓC THỊ BẰNG PHI”

Ôi thị Bằng Phi đã mất rồi!

Ới tình, ới nghĩa, ới duyên ơi!

Mưa hè, nắng chái, oanh ăn nói

Sớm ngõ, trưa sân, liễu đứng ngồi

Đập cổ kính ra tìm lấy bóng

Xếp tàn y lại để dành hơi

Mối tình muốn dứt càng thêm bận

Lẽo đẽo theo hoài mãi chẳng thôi!...

Bài thơ Nôm này không thấy sách nào ghi rõ vua Tự Đức sáng tác vào năm nào. Chỉ thấy bản tiếng Việt lưu lại trong một vài sách xưa, còn bản chữ Nôm thì đến nay vẫn chưa tìm ra được.

Phải nói rằng bài thơ Đường luật “thất ngôn bát cú” này rất tự nhiên, ngôn từ đại chúng, dễ hiểu xuất phát từ cảm xúc lòng mình mà nhà vua tuôn ra một cách gấp tốc vì thương tiếc, xót xa khi biết tin một Thị Bằng Phi mới qua đời đột ngột.

Ngay hai câu đầu vào đề của bài thơ đã nói lên điều đó. Nhất là câu thứ 2 nhà vua đã nhấn mạnh liên tục 3 từ “ới” như tiếng kêu thảm thiết vì nỗi nhớ tiếc, đau thương bất ngờ ập đến.

“Ới tình, ới nghĩa, ới duyên ơi!”

Chỉ có 7 từ kêu lên đó thôi cũng đủ cho ta thấy được vua Tự Đức đã thầm yêu thương Bằng Phi đến mức nào! Tiếp đó tác giả đã đưa ra 2 câu thực để gợi lên khung cảnh quen thuộc thân thương trước nhà Bằng Phi lúc mưa nắng, lúc khóm liễu sớm trưa ngả bóng, vửa lại có chim oanh ca hót rộn  ràng…  Đến 2 câu luận thì thật đặc biệt sâu sắc tình ý chan chứa, dằn vật, tiếc thương không sao tả tả hết:

“Đập cổ kính ra tìm lấy bóng

Xếp tàn y lại để dành hơi”

Hai câu này ta thấy ông vua si tình đã thương tiếc cao độ nàng phi một cách da diết. Thật là nặng tình, nặng nghĩa!

Hai câu kết cũng nói lên nỗi lòng tác giả luôn yêu thương nàng Bàng Phi dai dẳng mãi hoài.

“Mối tình muốn dứt càng thêm bận

Lẽo đẽo theo hoài mãi chẳng thôi”.

Để tỏ lòng ngưỡng mộ dòng tình cảm chân thực của nhà vua sành thơ Đường luật, tôi xin mạo muội họa lại bài thơ ấy như sau:

Bài họa:              ÔI PHẬN NÀNG!

Chuyện nàng như thế đã yên rồi

Ôi mệnh, ôi đời, ôi phận ơi!

Sáng đến buồn vương nhìn cá lội

Chiều về tưởng nhớ ngắm phi ngồi

Áo khăn lặng lẽ mơ màng bóng

Chăn gối âm thầm phảng phất hơi

Sao cứ quên xong, rồi lại nhớ?

Tình đời dai dẳng dính hoài thôi!...

                              ==00==

                Nguyễn Hồng Trân (Đại học Huế)